OpenStreetMap to projekt społecznościowy, oparty na dobrowolnym i wolicjonalnym wkładzie jego uczestnika. Czyli na czym? Na dobrej woli i na chęci poświęcenia tej woli na rzecz dokonania wkładu względem projektu. OpenStreetMap, podobnie jak Wikipedia, opiera się na “szaleńcach” (z punktu widzenia ekonomii kapitalistycznej i koncepcji “homo oeconomicus”), którzy dają coś (a właściwie: pracę) od siebie na rzecz społeczności (społeczeństwa) bez oczekiwania zysku w rozumieniu wynagrodzenia pieniężnego. Co ich ku temu motywuje? Mogę od siebie podać kilka takich czynników, które są moim “motorem”:

… See full entry

Bułgaria jest krajem na południu Europy, graniczącym z obszarem Bałkanów i Azji Mniejszej (Turcji). Jest prawie 3-krotnie mniejsza terytorialnie od Polski, w ilości ludności - prawie 6-krotnie; w wielkości społeczności OpenStreetMap - prawie 10-krotnie mniejsza od społeczności poświęcającej swój czas na obszar Polski! To wszystko powoduje, że nawet w przypadku największych miast Bułgarii łatwo dostrzec “białe plamy”, które powinny być wypełnione budynkami, chodnikami, parkingami dla samochodów itd., nie mówiąc już o obszarach zagospodarowania przestrzennego jak lasy, pola uprawne, zbiorniki wodne itd.

Bułgaria to także - z racji Morza Czarnego i Gór Półwyspu Bałkańskiego, ciepłego klimatu śródziemnomorskiego, smacznej kuchni (słowiańsko-bałkańskiej, z wpływem kuchni tureckiej) i przystępnych cen (niższych niż w Polsce) - wspaniałe miejsce z uwagi na turystykę i wypoczynek (piszę to wszystko z doświadczenia własnego).

Niestety, dobrej jakości źródeł do mapowania Bułgarii nie ma - tu trzeba trzymać się trudno dostępnych danych kadastru (https://kais.cadastre.bg/) i zdjęć satelitarnych Esri. Ale oba one, w połączeniu z lokalną, bułgarską społecznością, która - dzięki narzędziom typu StreetComplete, Every Door czy edytora w OsmAnd - może “oddolnie” uzupełnić szczegóły nieznane nam sprzed biurka często setki czy tysiące kilometrów od Bułgarii - stanowi wystarczający zestaw do wsparcia OpenStreetMap w Bułgarii. Pomoc bułgarskiej społeczności odwzajemni się po stokroć podczas odwiedzania tego niedocenianego turystycznie państwa.

… See full entry

(Inspiracją dla tego wpisu w dzienniku był dla mnie trwający już ponad 3 lata kontakt ze strażakami z Jednostki Ratowniczo-Gaśniczej nr 1 w Suwałkach, których serdecznie pozdrawiam!)

Nawet najbardziej zaangażowanego kartografa serwisu OpenStreetMap (“mappera”) mogą z czasem ogarnąć wątpliwości czy znudzenie, u podłoża których stoi pytanie: “A tak właściwie, na co to komu?”. Czasem, poza osobistą satysfakcją czy osobistą nagrodą za włożoną pracę (w postaci możliwości wykorzystania w praktyce stworzonych przez siebie przed chwilą map = odwzorowania rzeczywistości), potrzebujemy po prostu czegoś więcej, poczucia sensowności społecznej a nie tylko indywidualnej (dla nas czy naszych znajomych). Każda więc informacja zwrotna ze strony np. służby straży pożarnej, że to co się robi ma sens i jest na co dzień przydatne i wykorzystywane w bieżącej pracy - to kop satysfakcyjny motywujący do dalszej pracy!

… See full entry

Projekt “OpenStreetMap dla zwierząt domowych” - mapowanie miejsc związanych ze zwierzętami domowymi: schroniska, gabinety i lecznice weterynarii, parki/wybiegi dla zwierząt, krematoria, cmentarze… Pamiętamy także o państwowej inspekcji weterynaryjnej i Towarzystwie Opieki nad Zwierzętami!

Schronisko dla zwierząt

(oznaczenie na mapie - obowiązkowo) amenity=animal_shelter

(dla jakich zwierząt - opcjonalnie) animal_shelter=*

(nazwa miejsca, jeśli istnieje - opcjonalnie) name=*

(godziny otwarcia - opcjonalnie) opening_hours=*

(numer telefonu - opcjonalnie) phone=*

(adres e-mail - opcjonalnie) email=*

(strona internetowa - opcjonalnie) website=*

Gabinet/Lecznica/Klinika/Szpital weterynaryjny

(oznaczenie na mapie - obowiązkowo) amenity=veterinary

(dla jakich zwierząt - opcjonalnie) pet=* (zobacz: osm.wiki/Key:pet)

(nazwa miejsca, jeśli istnieje - opcjonalnie) name=*

(godziny otwarcia - opcjonalnie) opening_hours=*

(numer telefonu - opcjonalnie) phone=*

… See full entry

Chodziło to za mną już długo, aż wreszcie chwilę czasu znalazłem, by dopieścić coś, co już przed miesiącami wypuściłem - ku pomocy i wsparciu mapujących na OSM - w niniejszym Dzienniku: “Checklistę obiektów użyteczności publicznej na OSM” - w niniejszej 2 wersji pod nazwą “Listy kontrolnej”. Wygląda to obecnie tak:

oraz jest jednostronicowe i bardziej zwarte, jak również uzupełnione o kilka instytucji, które mogą być przydatne dla konsumenta mapy.

Nowa wersja do pobrania stąd. Komentarze i uwagi mile widziane.

Odkąd od ponad 2 lat aktywnie mapuję różne zakątki Polski w ramach OpenStreetMap nauczyłem się kilku rzeczy, które z perspektywy czasu uważam za absolutną podstawę do poprawnego i profesjonalnego tworzenia mapy. W tym, i być może kilku następnych, wpisie, podzielę się tą wiedzą, by i inni nie musieli błąkać po omacku, i by ich praca była możliwie najbardziej owocna.

Sprawa edytora mapy: tylko i wyłącznie JOSM. Wbudowany w OSM iD jest fajny do szybkich i prostych edycji. Edytory w aplikacjach mapowych - są super do dodawania POI. Ale do poważnej pracy - tylko JOSM. Czemu? Bo umożliwia dodanie kilku warstw podkładu jednocześnie. A bez tego właśnie nie wyobrażam sobie efektywnej pracy nad mapą.

Sprawa podkładu więc: podstawą dobrego mapowania dla Polski (z racji kalibracji zdjęć i ich względnej aktualności) są zdjęcia z Geoportalu (urzędowych zdjęć dostarczanych przez Główny Urząd Geodezji i Kartografii). I na ich bazie mapuje pewnie większość z uczestników projektu. A to błąd, skutkujący niską często jakością danych otrzymanych w wyniku mapowania. Konieczne - w moim odczuciu i doświadczeniu - jest dodawanie także podkładów: 1. Krajowa Integracja Ewidencji Gruntów - działki 2. Krajowa Integracja Ewidencji Gruntów: Budynki 3. Krajowa Integracja Punktów Adresowych - impa-adresy, emuia-adresy Pompatyczność tych nazw: “krajowa” i “ewidencja” słusznie kieruje nasze intuicje, że są to także dane oficjalne, czyli urzędowe (podobnie jak Geoportal), w związku z czym możemy im - z grubsza - ufać.

I o ile - podaję przykład na wycinku miasta wojewódzkiego Suwałki - nasz początek pracy w JOSM z mapowaniem terenu wygląda tak:

… See full entry

Dawniej już pisałem, że szczególnie interesuje mnie wpisywanie w dane OSM informacji o szeroko pojętych instytucjach użyteczności publicznej (tutaj). Jest ich stosunkowo sporo, a zważywszy też na stosunkowo dużą ilość miejsc mnie interesujących (tutaj) - można się w tym wszystkim pogubić! Tak więc, by ułatwić sobie prace i zapewnić ich względną kompletność, przygotowałem na własne potrzeby “checklistę”, na której odhaczam sobie to, co jest już wykonane, i co jeszcze do wykonania mnie czeka.

Wygląda ona tak (plik png): https://drive.google.com/open?id=1LXcjlWpwuWE_nV5DA0j1sxvfb1BRpIlL

Wersja drukowalna (plik pdf): https://drive.google.com/open?id=1RAvjZDyfl77VzJF-NQvMYtAWdluowNrz

A jeśli chcesz stworzyć własną checklistę na jej podobieństwo (arkusz LibreOffice’a): https://drive.google.com/open?id=1k1M7de583Cza1OQxlaAw7z4YU9JgwYPZ

W poziomy wiersz wpisujemy nazwę miasta (gminy, powiatu), a pionowe pozwalają nam “nie zapominać” o interesujących nas POI-ach.

Udanego uzupełniania danych!

Komu służy OpenStreetMap? Mówiąc najprościej, że ludziom - mówimy jednocześnie wszystko, ale i nic. Bo jakim ludziom? Służy do czego? Zapraszam do podawania swoich typów w komentarzach, i zapoznajcie się z kilkoma moimi:

• Turystom - w odnajdywaniu się w obcym miejscu, odnajdywaniu ważnych dla siebie obiektów (turystycznych, funkcjonalnych);
• Straży pożarnej, służbom ratunkowym, służbom porządkowym - w szybkim odnajdywaniu i rozeznawaniu się w miejscu interwencji, w szybkim dotarciu do miejsca zagrożenia, niesienia pomocy itd.;
• Kurierom i pocztowcom - w sprawnym i szybkim docieraniu do punktu dostarczenia przesyłek;
• Dostawcom jedzenia (pizzeria, różne Uber Eats itd.) - jak wyżej;
• Taksówkarzom i parataksówkarzom (Uber, Bolt i inne) - w sprawnym i szybkim docieraniu z miejsca odbioru pasażera do miejsca celu jego podróży;
• Mieszkańcom - w sprawnym odnajdywaniu się w miejscu zamieszkania: w odnajdywaniu najbliższych sklepów, punktów usługowych, miejsc usług publicznych (służba zdrowia, policja, straż pożarna, szkoła, biblioteka itd.);
• Właścicielom działalności gospodarczej - w ułatwianiu odnajdywania przez zainteresowanych swoich punktów usługowych;
• Włodarzom miast i innych jednostek terytorialnych - w szansie na bardziej racjonalne planowanie przestrzenne, na wizualizacji rozmieszczenia danych instytucji czy przedmiotów służących mieszkańcom (w tym banalnych ławek do siedzenia czy koszy na śmieci)…;
• Kierowcom, rowerzystom, pieszym - w sprawnym i możliwie najbardziej optymalnym rozplanowaniu swojej podróży czy drogi dojścia do celu;

Będzie kontynuowane… :-)

(Wpis ten jest modyfikacją/rozwinięciem wpisu dotyczącego interesujących punktów na mapie (POI) na terenie Warszawy):

W każdym większym miasteczku czy mieście w Polsce znajdują się (w całości, lub w większej części) następujące (szeroko pojęte) instytucje publiczne, które warto dodać do danych OpenStreetMap (można założyć, że jako instytucje publiczne same w sobie nie mają interesu, by zostać dodanymi do mapy…). W przeciwieństwie do instytucji komercyjnych (“biznesów”) charakteryzują się większą trwałością i stabilnością istnienia, i mają jednocześnie charakter użyteczności społecznej (często nieodpłatnej):

Władze

• Sołtys / Urząd Dzielnicy / Urząd Miasta / Urząd Gminy / Starostwo Powiatowe / Urząd Wojewódzki / Ministerstwo (znaczniki łącznie: government=administrative & office=government)
• Urząd Stanu Cywilnego (znaczniki łącznie: government=register_office & office=government)
• Straż gminna / Straż miejska (znacznik: amenity=police)
• Posterunek policji / Komisariat policji / Komenda policji (znacznik: amenity=police)
• Prokuratura (znaczniki łącznie: government=prosecutor & office=government)
• Sąd (znacznik: amenity=courthouse)
• Areszt / Więzienie (znacznik: amenity=prison)
• Placówka Straży Granicznej
• Wojskowa Komenda Uzupełnień
• Urząd Celno-Skarbowy (znaczniki łącznie: government=customs & office=government)
• Urząd Skarbowy (znaczniki łącznie: government=tax & office=government)

Usługi

• Straż pożarna (znacznik: amenity=fire_station)
• placówki Poczty Polskiej (znacznik: amenity=post_office)
• Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna
• Inspektorat Weterynarii
• Inspektorat Nadzoru Budowlanego
• Zakład Ubezpieczeń Społecznych (znaczniki łącznie: government=pension_fund & office=government)
• Urząd Pracy (znacznik: office=employment_agency)
• Zarząd Dróg
• Zakład Usług Komunalnych

Służba zdrowia

• Zakład Opieki Zdrowotnej (znacznik: amenity=doctors)
• Szpital (znacznik: amenity=hospital)
• Centrum Krwiodawstwa (znacznik: healthcare=blood_donation)

… See full entry

Wiek XXI to - czy nam się to podoba, czy nie - okres wszechobecnej techniki i systemów elektroniczno-informatycznych. Zaczynając od dołu, niemal każdy z nas jest posiadaczem telefonu komórkowego i korzysta z sieci telefonii, która daje dostęp do sieci Internet. Zapewne większość z nas dysponuje telefonem typu smartfon, czyli de facto małym komputerem, który pozwala nam aktywnie wykorzystywać sieć Internetu i jego zasoby - w domu, na ulicy, w trakcie spaceru z psem czy na wakacjach. Jednym z najpopularniejszych narzędzi w naszych “smart”-telefonach jest aplikacja mapowa, która zastępuje nam coraz częściej popularne dawniej nawigacje samochodowe.

Wszechobecna technika to także wizja wykorzystywania jej w funkcjonowaniu rzeczywistości naszych miast czy wsi. Monitoring i pomiar, samoregulacja zmiany świateł drogowych, automatyczne załączanie oświetlenia, gdy zapada zmrok, automatyczne zraszanie terenu, gdy poziom jego wilgotności spadnie poniżej określonego poziomu - to pewnie najbardziej banalne przykłady tego, co niektórzy opatrują ogólnym mianem “smart city”, czyli “inteligentnego miasta”. Ta technologia, będąca częścią infrastruktury miasta, wymaga bardzo często dużych nakładów finansowych i rzadko które jednostki terenowe mogą sobie pozwolić na jej wdrażanie. Ta infrastruktura wymagająca wydatków to - w moim pojmowaniu zagadnienia - wersja “hard” (“twarda, mocna”) realizacji “smart city”.

Pomyślmy jednak o wersji “miękkiej” (“soft”) takiego inteligentnego funkcjonowania miasta, która nie wymaga praktycznie żadnego ponoszenia kosztu wdrożenia (prócz zaangażowanej pracy ludzkiej - siły roboczej), a w zakresie komfortu, pomocy i efektywności codziennego funkcjonowania daje nam “cyfrowy skok cywilizacyjny” w przysłowiowy “jeden miesiąc”.

… See full entry

OpenStreetMap to projekt zbierania danych wykorzystywanych do tworzenia map w zasadzie każdego rodzaju. W przeciwieństwie do “tradycyjnych” map, lub “map ogólnie znanych”, nie chodzi w nim tylko o siatkę dróg i ulic, budynków, ewentualnie punktów turystycznie ciekawych i większych kompleksów leśnych. OSM służy właściwie do mapowania wszystkiego - tych “tradycyjnych” obiektów, ale również drzew, studzienek kanalizacyjnych, hydrantów, ptasich gniazd, ławek do siedzenia, koszy na śmieci… Na bazie tak różnych danych można tworzyć dowolnie specjalistyczne mapy - dla strażaków, ornitologów, wodociągowców itd.

Powiedzenie, że OSM służy do wszystkiego w zasadzie jest mało pomocne w bieżącej pracy. Choć w ostatecznym ideale na mapie znajdzie się wszystko, co istnieje realnie w świecie, i pewnie każdy obiekt, który można zmapować znajdzie swojego fascynata i amatora, chcę wskazać zakres danych szczególnie ważnych do mapowania - danych, które ułatwiają mapowanie wszystkich innych. Od rozpoczęcia dodawania do mapy właśnie tych elementów zachęcałbym szczególnie. Obiektami szczególnie ważnymi są (dobrze, czyli dokładnie obrysowane konturowo!):

1. drogi
2. drogowe przejścia dla pieszych
3. budynki
4. wejścia do budynków i bramy
5. trawniki
6. latarnie uliczne
7. słupki drogowe i/lub ograniczające ruch
8. ławki do siedzenia
9. kosze na śmieci
10. “duże” drzewa (kilkudziesięcioletnie)

Co łączy ten dość egzotyczny zestaw? Otóż to, że są one stosunkowo trwałym elementem rzeczywistości i nie zmieniają swojego w tej rzeczywistości położenia. Dzięki temu mogą one stanowić - i stanowią np. w mojej pracy nad mapami - wizualno-lokalizacyjny punkt odniesienia do nanoszenia innych obiektów, których widoczność na zdjęciach lotniczych czy satelitarnych jest problematyczna. Najważniejsza jest jednak dokładność umiejscowienia na mapie tej “dziesiątki” (choć pewnie inni tworzący mapę użytkownicy mają swoje “typy”), bo w przeciwnym razie nie sposób, by pełniły rolę “drogowskazów”.

Użytkownicy OpenStreetMap - ci zarejestrowani, i ci anonimowi - są “solą jej ziemi”: OSM jako projekt w pełni społecznościowy i oparty na oddolnym wkładzie zainteresowanych w rozwoju otwartych map użytkowników, istnieje właśnie dzięki nim. Dodatkowo, nawet jeśli ktoś nie rozbudowuje w sposób aktywny zasobów mapy, ale chce to zrobić “pasywnie” - poprzez zgłoszenie uwagi do danych zawartych (bądź nie) na OSM - nie tylko pomaga w ulepszaniu mapy, ale zaznacza swe zainteresowanie projektem OpenStreetMap, co ma wymiar także “wsparcia emocjonalnego” i bodźca dopingującego do dalszej pracy dla aktywnych mapowiczów. Nic tak nie cieszy jak to, że praca jest doceniana i jest (komuś) pożyteczna.

Jak jednak, gdy samemu nie czujemy się na siłach poprawiać czy rozwijać mapy, zgłaszać dobre uwagi - dobre, czyli takie, które pomogą w jej ulepszaniu? Oto garść moich uwag w tym zakresie:

… See full entry

Być może niektórzy z Was zastanawiali się jak dodać nowe dane (np. miejsce) do serwisu mapowego OpenStreetMap? Jest to bardzo proste i w pełni darmowe. Istnieją trzy proste sposoby na realizację tego celu: jeden dla leniwych, i dwa dla bardziej ambitnych. Zasadnicza różnica między tymi sposobami sprowadza się do tego, czy miejsce na mapie dodacie sami, czy zlecicie to redaktorom OSM.

1. Wersja dla leniwych to po prostu wykorzystanie w odpowiednim miejscu na mapie guzika (znajdującego się na panelu po prawej stronie ekranu, druga ikona od dołu), który ma opis “Zgłoś błąd lub dodaj uwagę na mapie”. Po jego kliknięciu, pojawieniu się niebieskiej pinezki i upewnieniu się, że ta znajduje się we właściwym miejscu, wpisujemy w okno treść uwagi. Następnie zatwierdzamy cośmy wpisali, czekając aż nasza uwaga zostanie rozpatrzona i ewentualnie wdrożona.

2. Drugi sposób, i jednocześnie pierwsza odsłona wersji dla trochę bardziej ambitnych, to uprzednia rejestracja swojego konta na stronie OpenStreetMap. Dzięki temu wszelkie dodawane zgłoszenia nie będą czynione anonimowo i będzie możliwa z Wami komunikacja - na wypadek potrzeby wyjaśnienia jakichś nieścisłości. Procedura samego zgłoszenia - jak w punkcie 1.

3. I wreszcie trzeci sposób, i druga odsłona wersji dla ambitniejszych, to wykorzystanie swojego zarejestrowanego konta do samodzielnego dodania na mapie pożądanych danych (czy to za pomocą wbudowanego w OSM edytora iD czy edytora JOSM). Nie miejsce tu jednak na instrukcję obsługi obu.

Gdy decydujecie się na sposoby z pkt 1. lub 2. zawsze pamiętajcie o trzech podstawowych zasadach:

… See full entry

Generalnie uważam, że przedsięwzięcia o charakterze komercyjnym same powinny zabiegać o dopisanie swoich placówek na mapę OSM - mają na to środki finansowe i cel biznesowy, jakim jest m.in. dotarcie do jak najszerszego kręgu odbiorców-klientów, a przynajmniej ułatwienie im tego. Dla paru robię jednak wyjątek, a to dlatego, że sam z usług tych firm korzystam, jak również są one bardzo popularne społecznie i z pewnością godne polecenia turystom (chcącym zdobyć coś użytecznego za relatywnie niewielkie pieniądze).

Tak więc moja lista wybranych sieci punktów komercyjnych na terenie Warszawy, ułatwiająca kontrolę nad kompletnością danych im odpowiadających na OSM:

Sklepy

• Biedronka (spis oficjalny)
• Lidl (spis oficjalny)
• Empik (spis oficjalny)
• X-Kom (spis oficjalny)
• Dedalus (spis oficjalny)

Apteki

• Dbam o Zdrowie (spis oficjalny)
• Cefarm 36,6 (spis oficjalny)
• Ziko (spis oficjalny)
• Miro (spis oficjalny)

Drogerie

• Hebe (spis oficjalny)
• Rossmann (spis oficjalny)

Odzież

• KiK
• Pepco
• Takko Fashion
• TXM Textilmarket

Wyposażenie wnętrz

• Jula
• Jysk

Przyjemnego uzupełniania danych!

Z doświadczenia mapowania, jak również funkcjonowania aplikacji nawigacyjnych korzystających z danych OpenStreetMap, nasuwa się podstawowy wniosek w zakresie minimum znakowania (“tagowania”) obiektów POI (punktów zainteresowania), by były możliwie dobrze wyświetlane i wyszukiwane przez te aplikacje, jak również by z punktu widzenia użytkownika map pełniły możliwie najlepszą funkcję. Abstrahując od poprawnego umieszczenia fizycznego danego punktu na mapie (dokonania jego “geolokalizacji”) - co powinno być oczywiste dla każdej osoby mapującej - ze swej strony proszę o KAŻDORAZOWE (=ZAWSZE) dodawanie następujących znaczników (tagów) do obiektu:

• name= - klucz ten określa nazwę danego punktu (np. nazwę restauracji, urzędu, sklepu itp.),
• amenity= - określa on rodzaj punktu (czy restauracja, czy urząd, czy komisariat policji itp.),
• addr:street= - określa nazwę ulicy, przy jakiej punkt się znajduje,
• addr:housenumber= - określa numer budynku, w którym znajduje się dany punkt,
• addr:postcode= - określa kod pocztowy danego punktu,
• addr:city= - określa nazwę miejscowości, w której znajduje się dany punkt,
• contact:email= - określa adres e-mail, kontaktowy do danego punktu,
• contact:phone= - określa numer telefonu, kontaktowy do danego punktu,
• contact:website= - określa stronę internetową danego punktu (jeśli tenże takową posiada).

Utrzymanie tego minimalnego zestawu znakowania dodawanych punktów ułatwi życie wszystkim - twórcom mapy, jak i jej finalnym konsumentom :-) Dzięki nim będą mogli nie tylko poprawnie doń trafić, ale także móc się uprzednio skontaktować z danym miejscem lub zweryfikować (poprzez stronę internetową), czy dane miejsce jest dlań odpowiednie. Przyjemnego mapowania!

Poniższa lista ma za zadanie pomoc w tworzeniu, monitoringu kompletności i kontroli zmian określonych punktów zainteresowania na terenie Warszawy, punktów o charakterze instytucji publicznych (niekomercyjnych), przeznaczonych dla mieszkańców i turystów. Lista jest o charakterze szkicowym, do dalszego rozwijania wraz z realizacją zadań, którym ma służyć.

Administracja:

• Urząd Miasta i Urzędy Dzielnicy (dane oficjalne)
• Urząd stanu cywilnego (dane oficjalne)
• Straż miejska (dane oficjalne)

Organy i instytucje państwowe:

• Policja (dane oficjalne)
• Poczta Polska (dane oficjalne)
• Przychodnie publiczne (dane oficjalne)
• Szpitale publiczne (dane oficjalne)
• Straż pożarna (dane oficjalne)
• Prokuratura (dane oficjalne)
• Sądy (dane oficjalne)
• Zakład Ubezpieczeń Społecznych (dane oficjalne)
• Urząd Skarbowy (dane oficjalne)

Edukacja:

• Żłobki (dane oficjalne)
• Przedszkola (dane oficjalne)
• Szkoły podstawowe (dane oficjalne)
• Licea Ogólnokształcące (dane oficjalne)

Kultura

• Kina (dane oficjalne)
• Teatry (dane oficjalne)
• Muzeum (dane oficjalne)
• Domy kultury (dane oficjalne)
• Biblioteki (dane oficjalne)

Inne ważne

• Domy Dziecka (dane oficjalne)
• Towarzystwo Przyjaciół Dzieci (dane oficjalne)
• Ośrodki pomocy społecznej (dane oficjalne) i Domy pomocy społecznej (dane oficjalne)
• Schroniska dla zwierząt (dane oficjalne)
• Miejsca Aktywności Lokalnej (dane oficjalne)

Ewentualne propozycje poprawek i/lub innych kategorii POI proszę zgłaszać w komentarzach. Dziękuję!